Ella (47): Van stinkend rijk naar folders spitten

“‘Laten we maar thuis eten vanavond.’ Het is een standaarduitdrukking geworden als mijn man voorstelt om bij wijze van hoge uitzondering in de stad een dagschotel te bestellen. Als mijn dochter vraagt wanneer we weer eens ouderwets gaan lunchen in die veel te dure viszaak bij Den Haag, wimpel ik haar af. Want een beetje lunch zoals zij van vroeger gewend is, kost al snel honderd euro. Dat geld is er niet meer. Sinds twee jaar is mijn leven compleet afgeschaald. En heel eerlijk? Mijn leven is een stuk minder leuk.

Mijn man Jelle was in eerste instantie een scharrel. We hadden seks, maar verder fladderden we om elkaar heen. Toen ik vijf maanden na onze kennismaking onverwacht zwanger werd, besloten we om er samen voor te gaan. We vonden elkaar toch leuk? En verdiende dit kind geen serieuze kans op een normale jeugd? Die keuze maakten Jelle en ik nu bijna 21 jaar geleden en het heeft fantastisch uitgepakt. In normale omstandigheden had ik misschien nooit voor hem durven kiezen, ik stel alles altijd uit. Maar met de komst van Laura bleken Jelles georganiseerdheid en serieuze aard zijn grote kracht. Ik kan oprecht zeggen dat ik geen dag spijt heb gehad van mijn keuze om voor Jelle te gaan. Wel hamerde ik erop dat ik ondanks de baby graag een eigen leven wilde opbouwen. Dus mét diploma en later een goede baan. Jelle vond mijn passie juist voor mij spreken en paste vaak op Laura als ik nachten doorhaalde in de studieboeken.

Jelle sjeesde door zijn carrière. We kochten een huis, Laura deed het fantastisch en ik studeerde af en solliciteerde. Wel besloten we het bij één kind te houden. Voor ons voelde dat perfect en compleet. Het bracht rust na een roerig einde van onze studententijd.

Uiteindelijk vond ik mijn droomfunctie, ik ben mentor op een universiteit. Dat betekent lange vakanties en een goede cao, maar ik vind het vooral leuk om twintigers te helpen bij studiekeuzes en ook levensvragen waar ik zelf tegenaan liep op die leeftijd. Daar kan ik soms veel vrije uren in steken, maar de beloning is ontzettend motiverend. De lange vakanties vond ik vanaf dag één een enorme luxe en financieel hadden we niets te klagen. We verhuisden naar een vrijstaand huis en Jelle investeerde als freelance reclamefotograaf zelfs geld in aandelen van een Aziatisch merk, waarvoor hij veel fotografeerde. Ook kochten we een vervallen Frans huisje in de Lot, waarin we ons spaargeld investeerden. In die tijd kon financieel alles. Als ik er even doorheen zat, boekte ik een fijne retraite in een Thaise spa. Of ik liet een masseur aan huis komen. Was er stress op mijn werk, dan zei Jelle: ‘Waarom ga je komende voorjaarsvakantie niet gewoon lekker twee weken met Laura naar Frankrijk?’ Vaak nam ik zijn aanbod aan. Uitslapen, in de tuin werken, stokbrood bij de bakker halen en een kop thee drinken onder de appelboom. Pure qualitytime met mijn dochter. Totaal opgefrist reed ik dan weer terug. Ons leven was fijn. We konden ons uitspattingen veroorloven. Gingen zelfs een maand naar Australië met z’n drieën. Elke vier jaar kochten we twee nieuwe auto’s. Biefstuk op zondag? Geen enkel probleem. En toen veranderde alles.

Kaartenhuis

Ineens stond ‘tante C’ op de stoep. Als ambtenaar is mijn salaris beschermd, maar met de komst van covid viel Jelles inkomen wel weg. Eerder werd hij vaak voor fotoshoots ingevlogen op locatie. Nu kon hij niet meer reizen en grote ketens hielden hun hand op de knip. Advertenties met grote budgetten voor foto’s van bijvoorbeeld sportschoenen, designertassen en luxe reizen werden geschrapt uit de bladen. Ineens gingen influencers en youtubers over die producten vloggen. En ook al was onze regering royaal met compensaties, Jelle viel overal buiten omdat ons huishoudinkomen door mijn salaris te hoog was. We moesten ons maar zien te redden. Het eerste half jaar lukte ons dat eerlijk gezegd ook nog wel. Ik had mijn salaris, Jelle verkocht wat aandelen. Onze woonlasten zijn laag omdat we een flink deel van de hypotheek hebben afgelost, maar een mens moet wel eten en een groot huis is duur in verzekeringen en andere lasten.

Het geld vloog er sneller uit dan we ons spaargeld konden aanvullen. Omdat we dachten dat de wereld snel weer ‘de oude’ zou worden, leefden we op dezelfde voet door. Het zou vast goed komen. Ons hele leven hadden we immers nog nooit meegemaakt dat er zoiets ingrijpends aan de hand was. Maar het ging niet beter. Jelle accepteerde af en toe een klus, maar dat schoot niet echt op. Onze aandelen zakten in elkaar. Het veelbelovende merk waarin Jelle eerder nog heilig geloofde, ging failliet. Andere aandelen kelderden dramatisch in koers. Laura, die net studeerde, trok tijdelijk bij ons in omdat er in haar studentenhuis continu covid heerste. Die kosten bestonden niet alleen uit extra boodschappen en energie. De huur voor haar kamer ging door, terwijl haar bijbaantje in een café opgeschort was. Wat doe je dan als moeder? Je helpt je kind. En dus betaalden wij haar huur.

Financieel gleden we steeds verder af. We betalen mee aan Laura’s studie. Maar omdat we haar sinds haar tiende verjaardag al beloofden dat ze van ons een rijbewijs en een klein autootje zou krijgen als ze op haar negentiende niet zou roken of drinken, zitten we nu ook met een lening. Laura mocht nog net voor de pandemie lessen volgen en slaagde de tweede keer. Dat sloeg een hap in ons overgebleven saldo. Jelle dacht toen nog dat alle gedoe met drie maanden wel zou zijn afgelopen en de handtekening voor een lening voor een tweedehands Volkswagen Polo was zo gezet. Laura hoefde niet te boeten, vonden wij. En naast dat belofte schuld maakt, vonden we het prettiger dat ze haar eigen auto had, want dat was zoveel veiliger met dit virus. Als we toch niet op vakantie konden, zou ik met mijn vakantiegeld later vast een stuk schuld aflossen.

De dolksteek
Het was even schrikken, maar uiteindelijk besefte ik dat ons oude, fijne leventje voorlopig niet meer terugkwam. We schrapten alle overdadige luxe. Even op en neer naar het strand werd een wandeling dichterbij in het bos, om een tank benzine uit te sparen. Een versleten paar schoenen werd niet vervangen. Ik had toch een kast vol. Gaandeweg werden die bezuinigingen steeds normaler. Ons spaargeld kon niet worden aangevuld. Elke maand werd het gepuzzel met geld lastiger.
En toen kwam de dolkstreek, die me naast emotioneel ook financieel het ravijn induwde. Jelle bleek toch meer last te hebben van de stress dan hij mij al die tijd voorhield, want in de zomer van 2021, we zaten in de tuin en discussieerden of we mijn auto zouden verkopen, begon Jelle te zweten en gaf hij hevig over. Hij was wel bij kennis, maar reageerde amper. Een buurman die gepensioneerd huisarts is, hoorde me schreeuwen en verleende eerste hulp. Een licht hartinfarct, concludeerden de artsen in het ziekenhuis. En ook al valt achteraf alles reuze mee, er is veel veranderd.
Bij alles wat ik doe, probeer ik Jelle nu te ontzien. Zo weinig mogelijk stress, is het devies. Dus knap ik veel alleen op en ben ik soms overdreven vrolijk. Intussen knokt Jelle hard om weer vertrouwen in zijn lichaam te krijgen. Het lijkt erop dat hij geen blijvende schade zal ondervinden, maar voorlopig zit fulltime werken er niet in voor hem. Ik moest geld lenen bij mijn zus voor de hoge extra ziektekosten. En omdat Jelle geen inkomstenverzekering heeft als zzp’er, zullen we het voorlopig met mijn inkomen moeten doen. Helaas is dat te weinig om dit huis aan te houden. Voor het eerst in mijn leven hou ik Excel-lijstjes bij met inkomsten en uitgaven.

Tijdens Jelles herstelproces wilden we in eerste instantie geen grote beslissingen nemen. We zijn allemaal geschrokken. Wat heb je nou aan biefstuk als je – vooral die eerste periode – leeft tussen hoop en vrees of Jelle zonder kleerscheuren weer een toekomst gaat krijgen?
Inmiddels werkt hij weer parttime. Kleine klussen en niet verder dan drie uur enkele reis. Dat is financieel een aderlating. Daarom hebben we de grote auto en ons Franse huis verkocht. We kregen er minder voor dan we wilden, omdat de EU in Brussel tot 1 januari 2023 bizarre regels toepaste voor Franse hypotheken. Degenen met cash in handen zijn daar spekkoper. Nog erger was het dat we ruim een derde belasting moesten betalen over de overwaarde van ons huis, omdat we geen Franse inwoners zijn. Die was door het klussen onevenredig hoog. We hielden zoveel minder over aan de verkoop dan we hadden gehoopt en berekend. Dat was ontzettend zuur. We waren onze droom kwijt en hielden er na al onze eerdere investeringen en na het aflossen van onze schulden amper iets aan over.

Huishoudboekje

Geld maakt niet gelukkig, zeggen ze. Maar nu ik in dit zinkende schip zit, vind ik dat cliché klinkklare onzin. Ik ben gezond en maak er het beste van. Het lijkt erop dat Jelle weer helemaal de oude is. We lachen weer samen, zijn niet meer voorzichtig met vrijen en maken weer toekomstplannen. We zien het infarct als een fikse waarschuwing en plannen nu vaker rustmomenten in. Ook Laura doet het goed. We proberen haar zoveel mogelijk te ontlasten en vertelden haar enkel dat we financieel een flinke stap terug moeten doen. Volgens mij heeft ze niet in de gaten dat de situatie erger is dan we haar voorschotelen en we laten dat liever zo. Ik wil dat zij focust op haar studie en na alle Covidperikelen en de paniek na haar vaders infarct. Ook tegen mijn ouders zwijg ik. Ze zijn nogal zorgelijk en vinden het leven al zo zwaar en veranderd de laatste paar jaar. De enige die mijn geheim kent, is mijn zus. Die vindt het rot voor me en verwent me soms met luxe bonbons of laatst een avondje bioscoop. Veel meer kan ze ook niet. Ze is alleenstaand en heeft een modaal salaris. Haar knuffels en begrip zijn als puur goud voor me, en haar steun voelt als een warme deken. Maar alle sjeu is wel van het leven af als je op zondagmiddag in Excel je huishoudboekje doorrekent en ontdekt dat je eerder de doorlopende reisverzekering had moeten opzeggen, omdat de tijd van weekendjes weg naar Rome of Londen voorbij is.
Ik ben jaloers op kennissen die ik weleens help. Een stel, de hele dag lekker samen bij elkaar, beide een bijstandsuitkering. Ze vinden het wel goed zo. Heeft een kind een computer nodig? Een nieuwe fiets? Gaan ze verhuizen? Overal is een potje voor. Huursubsidie. Energietoeslag. Een dierentuinabonnement. Dat vréét aan me en maakt dat ik me een verzuurd mens voel, omdat ik een ander zoveel gemak niet gun. Zo ken ik mezelf niet. En dan trek ik uit pure kift maar weer een zak Aldi-chip open die ik in één keer opschrok om daarna weer te balen van mezelf. Geloof me, ik heb altijd graag gewerkt. Maar het idee dat ik nu móét werken en er geen enkele ruimte zit in het verlagen van mijn aantal uren of eerder stoppen, zoals het plan was, voelt als een loodzware rugzak.

Ik weet dat ik weinig recht tot klagen heb. Ik woon nog steeds in een fijn huis. Maar wat heb je daaraan als je alleen de keuken gebruikt omdat stoken te duur is? De tuin verwildert rap omdat de tuinhulp is opgezegd. Mijn auto vertoont mankementen. Ik word wakker met zorgen. Elke dag maak ik keuzes. Vlees bij de avondmaaltijd betekent géén nieuwe vaatwasblokjes, ook al knip ik die doormidden. Mijn leesbril is van het Kruidvat. Ik weiger mijn fijne nachtcrème op te geven en die smeer ik nu om de twee dagen. Mijn fiets ging de deur uit toen ik besefte dat we met kerst op een houtje zouden bijten. Een kop koffie bij de Hema? Geldverspilling. Soms voel ik me zo machteloos dat ik met mijn vuist tegen de muur sla. Of ik barst in tranen uit, maar alleen als ik alleen ben. Vaak pep ik mezelf dan op met vreetbuien of het kijken naar grappige dierenfilmpjes op internet. Intussen lig ik wakker als mijn computer of wasmachine kuren vertoont. Dan loop ik in gedachten door mijn huis: wat kan ik nog verkopen om iets wat kapot gaat te vervangen?

Nieuw begin

Je huis opeten, dat is de keuze nu. Want voor mijn situatie is zelfs een woord: stille armoede. Het huis wordt te duur en er komen reparaties aan. De enige optie die ik nog heb is ergens gaan huren. Ergens lijkt me dat vreselijk. Vertrekken uit deze buurt, deze fijne omgeving. Het huis waar Laura groot werd en waar ze nog in de tuin in een opblaasbadje dobberde. Ik geef haar af en toe hints dat het huis te groot voor ons wordt, en ze gelooft mijn leugentje om bestwil. Maar ik zie enorm op tegen de verhuizing. Een lening voor een huis als het onze wordt niet snel verstrekt en zeker niet aan jonge mensen. De vraagprijs zullen we dus niet krijgen. Die tijden zijn voorbij. En bij een verhuizing hoort de stress van de makelaar, de bezichtigingen en het biedspelletje. Maar ook het inpakken en dan echt de deur dichttrekken en opnieuw beginnen in een kleinere woning. Liever wil ik Jelle daarmee zo min mogelijk belasten en ook die gedachten drukken op me. Natuurlijk wil hij helpen en is hij soms boos dat ik hem de wind uit de zeilen neem. Maar ik wil graag oud worden met mijn man. Dan is een verhuizing een flinke brok stress. Aan de andere kant vreet het rondkomen momenteel ook bakken energie. En mag ik wel klagen? Ik héb in ieder geval nog de luxe dat ik een huis kan verkopen. Het doet enorm veel pijn dat we, als we moeten verkopen, écht alles kwijt zijn wat we de afgelopen twintig jaar hebben opgebouwd. De tijd van bakken met geld verdienen en de hele wereld afreizen, met alle werkdruk die daarbij hoort, komt voor Jelle niet meer terug. Toch zit er niet veel anders op. Het voelt het als kiezen tussen twee kwaden. Nu zit ik weer in de zorgen om de energietarieven.
Maar ik wil het positief zien. Het glas is, ondanks dat er kraanwater inzit en geen champagne, nog wel halfvol. Nu ik besef dat Jelle en ik gewoon samen oud kunnen worden, is geld ineens relatief. Ik wil het allerliefste rust. Gewoon weer eens een bos bloemen kopen en kaas bestellen bij de kaasboer. Die luxe mis ik zo vreselijk. Ik zal de makelaar dus moeten bellen om alles in gang te zetten. Alle zorgen en geschraap duren nu te lang. Komende zomer wil ik zo graag weer écht leven.”